18/03/2024
Đừng để quá trình chữa lành của bạn bị ảnh hưởng bởi nhà trị liệu không chuyên nghiệp hoặc không phù hợp. Dưới đây là 8 dấu hiệu cảnh báo cần chú ý để đảm bảo bạn được chăm sóc tốt.
Ý chính trong bài:
Trị liệu tâm lý là một quá trình nhạy cảm. Để có thể chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc và những trải nghiệm quá khứ, cần phải có một nền tảng vững chắc của sự tin tưởng. Nghiên cứu đã chứng minh điều này; mối quan hệ giữa nhà trị liệu và thân chủ là một yếu tố quan trọng trong quá trình điều trị thành công. Vì vậy, việc tìm một nhà trị liệu mà bạn cảm thấy thoải mái và an toàn – và nhận ra khi nào có điều gì đó không ổn là vô cùng quan trọng.
Mặc dù phần lớn các nhà trị liệu đều là những chuyên gia thông minh, tận tâm, luôn đặt lợi ích của thân chủ lên hàng đầu, nhưng cũng giống như bất kỳ lĩnh vực nào khác, vẫn có một số ít cá nhân không thể cung cấp dịch vụ chuyên nghiệp và hiệu quả. Một số dấu hiệu cảnh báo dễ nhận thấy bao gồm vi phạm ranh giới, vi phạm bảo mật và không có quá trình đào tạo và thực hành rõ ràng. Tuy nhiên, cũng có những dấu hiệu tinh tế hơn nhưng không kém phần quan trọng, chẳng hạn như tiết lộ bản thân quá nhiều hoặc kỹ năng giao tiếp kém hiệu quả.
Dưới đây là Những dấu hiệu của một nhà trị liệu gây hại hoặc kém hiệu quả, và cách ứng phó khi gặp phải họ.
8 dấu hiệu nguy hiểm cần lưu ý
1. Vi phạm ranh giới
Bất kỳ hành vi đụng chạm về mặt cơ thể nào, nếu không được sự đồng thuận đều vi phạm ranh giới của thân chủ. Thân chủ nên dứt khoát rời bỏ ngay lập tức khỏi nhà trị liệu đó. Một hình thức vi phạm ranh giới khác bao gồm việc hỏi quá nhiều về một chủ đề không liên quan. Ví dụ, nếu một thân chủ đến trị liệu vì sợ độ cao, nhưng nhà trị liệu liên tục hỏi những câu hỏi mang tính xâm phạm về đời sống tình dục của họ, điều đó sẽ vượt quá giới hạn. Điều tương tự cũng xảy ra nếu nhà trị liệu đặt những câu hỏi cụ thể về nơi thân chủ sống hoặc cố gắng gặp thân chủ ngoài thời gian trị liệu.
Tiến sĩ tâm lý học Ryan Howes nhấn mạnh: “Vi phạm ranh giới về mặt chuyên môn là một dấu hiệu cảnh báo. Bạn có thể thử nói chuyện với nhà trị liệu về điều này trước, nếu không nhận được câu trả lời thỏa đáng, hãy ngừng trị liệu ngay lập tức.”
2. Vi phạm tính bảo mật
Tính bảo mật là một phần không thể thiếu trong trị liệu tâm lý. Các nhà trị liệu có nghĩa vụ giữ bí mật thông tin của thân chủ trừ khi được phép chia sẻ với bên thứ ba. Nếu nhà trị liệu chia sẻ thông tin về bạn với thành viên gia đình mà không có sự đồng ý của bạn, hoặc nếu họ chia sẻ thông tin chi tiết về thân chủ khác với bạn, thì đó là lúc bạn cần tìm một nhà trị liệu mới. (Ngoài ra, bạn có thể cân nhắc báo cáo vi phạm này cho cơ quan quản lý có thẩm quyền ví dụ như quản lý của trung tâm tâm lý bạn đến)
3. Vi phạm Giấy phép hành nghề
Tất cả các nhà tâm lý đều phải được cấp phép hành nghề để thực hành trị liệu. Điều này đảm bảo rằng người đó có đủ trình độ và năng lực chuyên môn. Việc nói dối về việc được cấp phép hoặc hành nghề mà không có giấy phép là một dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. (Ngoại lệ duy nhất cho quy tắc này là các thực tập sinh trong phòng khám, những người có thể làm việc dưới sự giám sát của một nhà tâm lý được cấp phép.)
Trong bối cảnh Việt Nam, hiện tại chưa có cơ quan cấp giấy phép hành nghề chính thức, tuy nhiên chúng ta vẫn nên ưu tiên tìm đến những nhà trị liệu được đào tạo chính quy ngành tâm lý học, tâm lý lâm sàng, tâm thần hoặc các ngành liên quan như công tác xã hội hoặc có các chứng nhận có liên quan đến tâm lý lâm sàng-nd.
4. Bộc lộ bản thân quá mức
Bộc lộ bản thân trong liệu pháp tâm lý đề cập đến việc nhà trị liệu chia sẻ một số thông tin cá nhân với thân chủ. Quan điểm về vấn đề này đã thay đổi theo thời gian. Trái với cách tiếp cận “tờ giấy trắng” truyền thống của các nhà phân tâm học, nhiều nhà trị liệu ngày nay tin rằng việc chia sẻ một số chi tiết cá nhân, một cách khéo léo, có thể thúc đẩy sự kết nối với thân chủ.
Việc tiết lộ bản thân chỉ trở thành vấn đề khi nó được thực hiện quá mức, đến mức buổi trị liệu xoay quanh chuyện của nhà trị liệu hoặc khi nhà trị liệu tiết lộ thông tin cá nhân khiến thân chủ cảm thấy không thoải mái. Tiến sĩ tâm lý học Elinor Greenberg cho biết: “Bộc lộ bản thân phải là một công cụ. Nó cần được cân nhắc cẩn thận nhằm mang lại lợi ích cho thân chủ.”
5. Giao tiếp kém hiệu quả
Một dấu hiệu cảnh báo nữa trong liệu pháp tâm lý là khả năng giao tiếp kém hiệu quả của nhà trị liệu. Điều này không đề cập đến những hiểu lầm nhỏ nhặt hoặc nhu cầu giải thích các khái niệm khác nhau giữa thân chủ và nhà trị liệu. Thay vào đó, nó liên quan đến một mẫu hình kỹ năng giao tiếp không hiệu quả, chẳng hạn như: Nhà trị liệu sử dụng quá nhiều thuật ngữ chuyên môn phức tạp khiến thân chủ không thể hiểu được đánh giá của họ. Hoặc là nhà trị liệu không thể nắm bắt được những gì thân chủ đang chia sẻ liên quan đến họ ngay cả sau nhiều lần cố gắng.
Hãy thử giải thích vấn đề của bạn cho bạn bè hoặc người thân. Nếu họ có thể nắm bắt được tình hình, nhưng nhà trị liệu của bạn thì không, đây là một dấu hiệu quan trọng cần lưu ý. Chuyên gia tâm lý Ryan Howes nhấn mạnh: “Nếu bạn bắt đầu cảm thấy kiệt sức, như thể bạn đã đi cùng một con đường cũ nhiều lần, thì đó sẽ là dấu hiệu cảnh báo đối với tôi.” Điều quan trọng là bạn cần trao đổi những lo lắng này với nhà trị liệu của mình. Tuy nhiên, nếu sau khi trao đổi, tình hình vẫn không có gì thay đổi, thì có lẽ đã đến lúc tìm kiếm sự hỗ trợ từ một nhà trị liệu khác.
6. Thiếu Kiến Thức và Kỹ Năng Chuyên Môn
Nhiều nhà trị liệu có kinh nghiệm làm việc với nhiều phương pháp trị liệu khác nhau. Tuy nhiên, một số người có thể không có đủ kiến thức và kỹ năng chuyên môn để giải quyết vấn đề cụ thể của bạn. Chuyên gia tâm lý Greenberg chia sẻ: “Một nhà trị liệu có thể có kiến thức chung nhưng vấn đề của bạn lại mang tính chuyên biệt. Hoặc họ có thể là chuyên gia về một lĩnh vực khác trong khi bạn cần một chuyên gia khác. Dấu hiệu để nhận biết nhà trị liệu lúng túng là họ không đặt những câu hỏi phù hợp, bạn không có tiến triển đáng kể, và cảm thấy mình không được hiểu đúng.”
7. Phán quyết không công bằng
Một nhà trị liệu giỏi sẽ cần đặt những câu hỏi tiếp theo để làm rõ và hiểu rõ hơn về trải nghiệm của bạn. Tuy nhiên, nếu nhà trị liệu công khai phán xét bạn và những lựa chọn của bạn, hoặc khiến bạn cảm thấy xấu hổ hay hổ thẹn, thì đây là một dấu hiệu cảnh báo đáng lo ngại.
8. Lời hứa sai hoặc quá cụ thể
Một nhà trị liệu giỏi có thể giải thích cách họ sẽ điều trị cho bạn và khung thời gian cho quá trình trị liệu. Tuy nhiên, họ không nên hứa hẹn hay bảo đảm như “Chỉ sau 10 buổi, bạn sẽ khỏi hoàn toàn.” Mỗi người là một cá thể khác nhau, và việc đưa ra những tuyên bố áp dụng cho tất cả thân chủ không phải là cách tiếp cận mang tính đạo đức.
Tầm quan trọng của giao tiếp
Trừ những trường hợp vi phạm nghiêm trọng, trao đổi những lo lắng của bạn với nhà trị liệu thường là điều đáng cân nhắc. Chuyên gia tâm lý Elinor Greenberg, Ph.D. khuyên rằng: “Đừng vội phán đoán ý định của nhà trị liệu. Họ có thể không nhận ra hành động của mình tác động đến bạn như thế nào và có khả năng thay đổi cách tiếp cận.”
Tuy nhiên, việc đề cập đến những chủ đề nhạy cảm hay đưa ra lời phê bình là điều hoàn toàn tự nhiên có thể khiến bạn cảm thấy lo lắng. Nhưng các chuyên gia về sức khỏe tâm lý được đào tạo để thảo luận về quá trình trị liệu, nên việc này có thể dễ dàng hơn bạn nghĩ.
Làm thế nào để nói lên mối quan tâm của bạn
Chuyên gia tâm lý Ryan Howes chia sẻ rằng một số nhà trị liệu thường xuyên hỏi thăm tình hình của thân chủ, đó chính là cơ hội để bạn bắt đầu nói về chuyện này. Nếu điều này không xảy ra, hãy chủ động nêu lên câu hỏi ngay từ đầu buổi trị liệu để có đủ thời gian trao đổi kỹ lưỡng.
Về ngôn ngữ sử dụng, bạn có thể bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách nói: “Tôi muốn nói chuyện về quá trình trị liệu của tôi.” Sau đó, nêu rõ lo lắng của bạn một cách trực tiếp và sử dụng “ngôn ngữ ‘tôi’ “. Ví dụ: “Tôi cảm thấy chúng ta dành nhiều thời gian nói về bạn và trải nghiệm của bạn” hoặc “Tôi nhận thấy mình đã giải thích về một tình huống cụ thể vài lần, nhưng dường như chúng ta vẫn không hiểu theo cùng một cách.”
Howes nói: “Điều đó cần có sự can đảm, nhưng thời gian bỏ ra là xứng đáng. “Nếu bạn đang cắt tóc và người thợ cắt tóc cắt sai cách, bạn sẽ muốn nói với họ. Trong trị liệu, điều đó thật khó khăn và có cảm giác như có sự khác biệt về quyền lực, nhưng một nhà trị liệu trưởng thành nên chấp nhận điều đó một cách bình tĩnh và muốn nghe phản hồi đó.”
Đèn xanh: Bạn Đang Đi Đúng Đường Trên Hành Trình Trị liệu tâm lý
Gặp phải những dấu hiệu nguy hiểm đáng lo ngại trong trị liệu tâm lý tương đối hiếm. Điều quan trọng cần nhớ là việc tìm được nhà trị liệu phù hợp đòi hỏi thời gian và nỗ lực. Trên tinh thần đó, hãy chú ý đến cả những tín hiệu an toàn, những dấu hiệu cho thấy bạn đang đi đúng hướng.
Một dấu hiệu cho thấy an toàn là bạn cảm thấy thoải mái đủ để bắt đầu mở lòng và chia sẻ trải nghiệm của bạn. Hầu như tất cả các mối quan hệ mới đều có một chút lo lắng ban đầu, nhưng cảm giác được thấu hiểu, đồng cảm và chấp nhận là một tín hiệu tốt , Howes chia sẻ. Một dấu hiệu tích cực khác là cảm thấy hy vọng sau buổi trị liệu – cảm thấy lạc quan rằng với thời gian, sự thay đổi là có thể.
Tác giả: Abigail Fagan
Biên dịch: Ôn Bích Ngọc – Thạc sĩ Tâm lý học
Biên tập: AGATE
Theo Psychology Today
Bình luận (0)