26/01/2025

Kierkegaard: Cuộc đời chỉ có thể được hiểu thấu khi ta biết quay nhìn lại, nhưng nó phải được sống tiếp bằng cách hướng về phía trước

Khám phá triết lý sống của Søren Kierkegaard: “Life is not a problem to be solved, but a reality to be experienced”

Rate this post

Ý chính trong bài:

Søren Kierkegaard (1813 – 1855) là một triết gia người Đan Mạch, ông có những tác phẩm phong phú và đa dạng đã có ảnh hưởng sâu sắc đến triết học, thần học và văn học.

Kierkegaard diễn đạt nỗi lo âu, sự tự ý thức và sự căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày của con người bằng văn xuôi tinh tế – và chính sự tập trung cao độ vào những gì diễn ra bên trong mỗi chúng ta đã củng cố danh tiếng thiên tài văn học của ông, và từ đó truyền cảm hứng cho các nhà hiện sinh của thế kỷ 20.

Một đặc điểm của kiếp người mà Kierkegaard đào sâu phân tích chính là chúng ta chỉ có thể trải nghiệm thời gian theo một chiều duy nhất.

Do đó, chúng ta không thể biết trước được tương lai nắm giữ điều gì, cũng như không thể đoán định được những lựa chọn của chúng ta sẽ mang lại ảnh hưởng ra sao.

Ta chỉ có thể thực sự hiểu được mọi chuyện sau khi đã trải nghiệm chúng. Như một câu nói thường được cho là của Kierkegaard:

“Cuộc đời chỉ có thể được hiểu thấu khi ta biết quay nhìn lại, nhưng nó phải được sống tiếp bằng cách hướng về phía trước.” – Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards.

Câu nói này thực chất là phiên bản rút gọn từ một trong những ghi chép trong nhật ký của Kierkegaard. Nhận định này thoạt nghe có vẻ là một câu văn chương vô thưởng vô phạt, nhưng khi thật sự chiêm nghiệm và thực hành, tác động của nó đối với sức khỏe tinh thần của chúng ta lại thực sự sâu sắc.

Chúng ta có thể xem xét đoạn nhật ký đầy đủ hơn của Kierkegaard:

Quả đúng như những gì triết học đã đúc kết, cuộc đời chỉ có thể được hiểu khi quay nhìn lại. Thế nhưng, người ta thường quên mất mệnh đề thứ hai cũng quan trọng không kém, rằng: ta phải sống hướng về phía trước. Càng suy ngẫm kỹ về mệnh đề này, ta càng nhận ra rằng không thể nào hiểu thấu cuộc sống ở bất kỳ thời điểm cụ thể nào. Đơn giản bởi vì, không có một khoảnh khắc nào thời gian ngừng trôi, ta không có cơ hội “tạm dừng” nào để quay đầu nhìn lại quá khứ.

Chúng ta liên tục tiến về phía trước theo dòng chảy của thời gian. Không một phút giây nào ta có thể thực sự dừng lại để thấu hiểu thực tại; nó cứ liên tục mở ra trước mắt.

Hiện tại là một dòng chảy không ngừng của sự biến đổi, khi chúng ta cố gắng giữ nó ở yên vị trí cũ bằng những mô tả, ý tưởng và khái niệm vụng về của mình, nó sẽ trượt qua kẽ tay chúng ta.

Do đó, Kierkegaard cho rằng, chúng ta dường như đã được số phận an bài để sống một cuộc đời với những thông tin và sự hiểu biết không đầy đủ.

Dù chúng ta có mong muốn điều gì xảy ra đi nữa, ta cũng không thể nào biết trước được điều gì sẽ đến, và cũng chẳng thể hy vọng ngay lập tức nắm bắt được điều gì đó khi nó xảy ra.

Trong tâm tưởng, ta có thể vẽ ra vô vàn viễn cảnh tương lai, nhưng ta chỉ có thể sống một cuộc đời duy nhất – và ngay cả cuộc đời mà ta “chọn” cũng khó có thể diễn ra như kế hoạch.

Tương tự, trong quyển tiểu thuyết lẫy lừng “Đời nhẹ khôn kham” xuất bản năm 1984, nhà văn Milan Kundera cũng đã nói về sự hiện sinh một cách rất súc tích như sau:

“Đời sống con người diễn ra một lần, và chúng ta không xác quyết được quyết định nào của chúng ta đúng và quyết định nào sai, bởi tình huống nào đó chúng ta chỉ có thể chọn lựa một quyết định mà thôi; không ai cho chúng ta đời sống thứ hai, thứ ba, thứ tư để có thể đem ra đối sách những quyết định khác nhau.”

Phải chăng chúng ta đành chấp nhận sự thiếu hiểu biết này cùng với nỗi lo âu mà nó gây ra?

Tuy nhiên, việc ta chỉ có thể hiểu thấu mọi thứ khi nhìn lại những chuyện đã qua, cũng gợi mở cho ta điều gì đó quan trọng về cách chúng ta có thể tiếp cận cuộc sống tốt hơn.

Nếu chúng ta cứ mãi cố gắng lên kế hoạch và thực hiện một cuộc sống hoàn hảo nhất, thì tất cả những gì ta có thể làm chỉ là cố gắng chế ngự những nỗi lo, sự bất định và kỳ vọng của bản thân, trong khi vẫn phải tiến về phía trước, hướng tới một tương lai mở, không thể đoán biết.

Nhưng nếu chúng ta chấp nhận rằng, ta sẽ luôn luôn chỉ có những thông tin không đầy đủ, thì có lẽ chúng ta cũng nhận thấy được sự hoài công của việc cố gắng lên kế hoạch và kiểm soát mọi thứ xảy ra.

Chúng ta có thể nhận ra, như nhà triết học Khắc kỷ Epictetus cũng chỉ ra với thuyết nhị phân về sự kiểm soát của ông, rằng việc khăng khăng thực tại phải diễn ra theo một cách nhất định có thể sẽ dẫn đến sự thất vọng.

Một tuyên bố thường được mô tả là “khẩu hiệu kiểu Kierkegaard” (mặc dù nó không thực sự xuất hiện trong các tác phẩm của ông) có thể giúp làm sáng tỏ vấn đề này.

“Cuộc sống không phải là một vấn đề cần giải quyết, mà là một thực tại cần trải nghiệm.” – Life is not a problem to be solved, but a reality to be experienced.

Ta không có đủ thông tin, và sẽ không bao giờ có đủ, để “sửa” cho cuộc đời mình hoàn hảo – vậy tại sao lại xem cuộc sống như những vấn đề cần phải giải quyết?

Các loài động vật khác hiểu điều này rõ hơn chúng ta: chẳng có gì cần phải đi tìm câu trả lời cả.

Cho dù chúng ta làm gì, thực tại sẽ liên tục thay đổi trước mắt chúng ta.

Chúng ta có thể chống lại điều này bằng các kế hoạch, âm mưu, các câu chuyện; nhưng thực tại sẽ không quan tâm – vì, tự thân nó, nó không có bất kỳ vấn đề nào cần giải quyết.

Thực tại cứ thế tiếp diễn một cách thản nhiên, bất khả chiến bại, không cần nỗ lực.

Do đó, có lẽ chúng ta nên điều chỉnh lại cách nhìn nhận của mình: thay vì cứ mải mê suy ngẫm để “sửa chữa” quá khứ hay “giải quyết” tương lai, hãy tập trung hòa mình trọn vẹn hơn với dòng chảy tự nhiên của cuộc sống: trải nghiệm trọn vẹn từng khoảnh khắc đang diễn ra ngay lúc này.

Vấn đề không phải là không bao giờ nghĩ về quá khứ hay tương lai; vấn đề là chúng ta không nên suy ngẫm về chúng như những vấn đề cần giải quyết.

Cuộc sống ở đây là để trải nghiệm. Những loại trải nghiệm nào hấp dẫn bạn? Dành thời gian cho những người thân yêu? Thỏa sức sáng tạo? Hay đắm mình dưới ánh nắng ban mai?

Có lẽ, việc tìm cách để cuộc sống xoay quanh những trải nghiệm nuôi dưỡng tâm hồn như vậy mới chính là “kế hoạch” thiết thực nhất – giải pháp thực sự duy nhất mà chúng ta cần.

Tác giả: Jack Maden
Biên dịch: Thạc sĩ Tâm lý học Đào Thị Nguyên Hoàng
Biên tập: AGATE
Theo Philosophy Break

bạn bè biết ơn cảm xúc chăm mình chăm sóc bản thân

Đánh giá bài viết

Rate this post

Nhận thông báo bài viết mới mỗi tuần từ Agate

    Bình luận (0)

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *