Ý chính trong bài:

• Lo âu tài chính, hay căng thẳng tiền bạc, là một vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến sức khỏe, các mối quan hệ và công việc của nhiều người.
• Chi tiêu quá mức hoặc sợ chi tiêu hoàn toàn có thể là biểu hiện của lo âu tài chính.
• Các biện pháp đối phó bao gồm kiểm tra tài chính thường xuyên, nhận thức về phản ứng cảm xúc và các bước thực tế như lập ngân sách và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp.

Lo âu tài chính (financial anxiety) hay còn là gọi là căng thẳng tài chính (financial stress) và lo lắng về tiền bạc (money anxiety). Mọi người, bất kể thu nhập, chủng tộc hay giới tính, đều có thể bị ảnh hưởng bởi nỗi lo này. 

Một nghiên cứu đầy kinh ngạc của công ty dịch vụ tài chính Northwestern Mutual vào năm 2016 đã cho thấy 85% người Mỹ có lo âu tài chính ở một mức độ nào đó. Hầu hết đều cho rằng lo lắng về tài chính đã có những tác động tiêu cực đến nhiều mặt trong cuộc sống của họ, như sức khỏe, đời sống xã hội và sự nghiệp. Mặc dù thỉnh thoảng ai cũng lo lắng về tiền bạc, nhưng lo âu về tài chính lại khác. Nó là một nỗi sợ ám ảnh về những thứ liên quan đến tiền bạc và có thể khiến bạn suy nhược. Căng thẳng tài chính không chỉ đến từ việc thiếu tiền. Nó có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như nợ nần, mất việc, hoặc các vấn đề trong gia đình. Những người bị lo lắng về tài chính thường xuyên bị ám ảnh bởi các hóa đơn đến hạn.

Họ có thể sợ nhìn vào tài khoản ngân hàng của mình và họ cũng có thể sợ phải đối mặt với bất cứ điều gì liên quan đến tài chính cá nhân. Căng thẳng tài chính có thể gây hại cho sức khỏe của bạn, giống như các dạng lo lắng khác. Nó có thể khiến bạn mất ngủ, chán ăn và khó tập trung. Mặc dù lo lắng về tài chính là phổ biến, nhưng nó không phải là không thể kiểm soát. Bằng cách nhận ra những gì gây ra sự lo lắng của bạn, bạn có thể bắt đầu đối phó với nó. Bạn đã sẵn sàng để bắt đầu chưa?

“Tiền bạc cũng giống như tình yêu. Đối với kẻ giữ chặt nó, nó sẽ giết chết họ một cách chậm rãi và đau đớn. Nhưng đối với người biết chia sẻ nó, nó sẽ tiếp thêm sức sống cho họ.” – Kahlil Gibran-

Lo lắng về tài chính là một tác dụng phụ khác của COVID-19

Bạn có đang lo lắng về tài chính không? Bạn không đơn độc đâu. Thật vậy, hiện nay có rất nhiều người đang phải chịu đựng áp lực tài chính. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn do đại dịch COVID-19, ngày càng có nhiều người phải học cách đối phó với lo âu tài chính.

Hiển nhiên là khó khăn tài chính và mất thu nhập sẽ tạo ra lo lắng. Tuy nhiên, khi nỗi lo lắng đó leo thang đến nỗi ám ảnh, nó có thể trở thành chứng rối loạn lo âu. Lo âu về tài chính có nhiều tiêu chuẩn chẩn đoán giống với chứng rối loạn lo âu tổng quát, chẳng hạn như lo lắng quá mức, khó chịu và khó tập trung. Tuy nhiên, Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ không công nhận đây là một chứng rối loạn chính thức.

Điều gì gây ra lo âu tiền bạc?

Cả những trải nghiệm trong quá khứ và hiện tại đều có thể dẫn đến lo lắng về tài chính. Ví dụ, nếu bạn lớn lên trong một gia đình luôn gặp khó khăn về tài chính, bạn có thể có xu hướng lo lắng về tiền bạc ngay cả khi bạn đã trưởng thành và có thu nhập ổn định. Ngoài ra, những sang chấn trong cuộc sống, chẳng hạn như mất việc làm hoặc bị tịch thu nhà, cũng có thể gây ra lo lắng về tài chính. Sang chấn ở đây không nhất thiết phải là một sự kiện lớn đến mức gây ra Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Ngay cả những trải nghiệm nhỏ, như bị từ chối một khoản vay, cũng có thể khiến bạn cảm thấy lo lắng về khả năng tài chính của mình.

Hãy chú ý đến các triệu chứng

Có nhiều triệu chứng liên quan đến rối loạn lo âu về tài chính. Một số triệu chứng có vẻ rõ ràng, trong khi một số khác thường được cho là tính cách cá nhân. Dưới đây là một vài ví dụ:

• Chi tiêu quá mức. Bạn nghĩ rằng lo lắng về tiền bạc sẽ khiến bạn tiết kiệm tiền? Sự thực là, việc mua sắm lại thường mang đến sự giải thoát tạm thời khỏi lo lắng về tiền bạc. Nó trở thành một vòng luẩn quẩn, nơi bạn tiếp tục chi tiêu để giải tỏa, điều này càng làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn.

• Tích trữ và khó khăn trong việc thay đổi thói quen tài chính. Chi tiêu quá mức có thể dẫn đến tích trữ, nghĩa là thu thập và giữ lại quá nhiều đồ vật, ngay cả khi những đồ vật đó không cần thiết hoặc không có giá trị. Người tích trữ làm vậy để cảm thấy an toàn hoặc để giải tỏa lo lắng về tiền bạc vì họ biết rằng họ sẽ có thứ gì đó để dựa vào nếu điều tồi tệ nhất xảy ra.

• Sợ chi tiêu. Bạn có bị ám ảnh bởi việc tiết kiệm không? Mức độ cực đoan của tích trữ là tiết kiệm quá mức. Việc tiết kiệm quá mức có thể khiến bạn không thể tận hưởng kỳ nghỉ hoặc sống trong một ngôi nhà thoải mái. Nó cũng có thể khiến bạn né tránh những việc cần làm như sửa chữa nhà hay chăm sóc sức khỏe. Tương tự, những người làm việc quá sức hoặc làm việc quá mức để kiếm thêm tiền cũng có thể bị mắc phải loại lo lắng này.

Một số triệu chứng bổ sung

• Mất kiểm soát tài chính. Tích lũy tài sản có thể là một trải nghiệm khó chịu đối với những người lo âu tài chính. Sự khó chịu này có thể khiến việc lên kế hoạch tài chính và ưu tiên chi tiêu trở nên khó khăn, từ đó có thể có ảnh hưởng đến kế hoạch nghỉ hưu.
• Trầm cảm và lo âu. Bạn có dấu hiệu hoặc đã được chẩn đoán trầm cảm hay lo âu? Có thể chúng đã xuất phát từ những lo lắng về vấn đề tài chính? Trong nhiều trường hợp, lo âu tài chính có thể là nguồn cơn của những lo âu khác trong cuộc sống. 
• Hành vi ám ảnh. Lo lắng về tiền bạc có thể dẫn đến những hành vi ám ảnh. Ví dụ, bạn có thể mất ngủ hoặc kiểm tra tài khoản ngân hàng của mình thường xuyên. Trường hợp khác, bạn né tránh các tình huống liên quan đến tài chính như mua sắm hay thanh toán hoá đơn. Bạn xin tiền bố mẹ hoặc để người khác thanh toán hoá đơn, một biểu hiện của sự dựa dẫm vào người khác để họ giải quyết các vấn đề tài chính của mình.
• Liên tục đưa tiền cho con cái đã trưởng thành hoặc người thân khác. Theo Jeff Shinal, một chuyên gia tư vấn tài chính nổi tiếng, đây là lý do phổ biến nhất mà khách hàng thường gặp phải.

Có nhiều cách để đối phó với căng thẳng tài chính một cách trực tiếp.

Sau đây là một số cách thông minh để đối phó với vấn đề này

Tình hình tài chính của bạn có thể không giết chết bạn, nhưng căng thẳng tài chính thì có thể. Vì vậy, điều quan trọng là phải quản lý nó một cách hiệu quả. Dưới đây là 2 mẹo thông minh để giúp bạn đối phó với lo âu tài chính.

Lên lịch kiểm tra tiền thường xuyên

Bari Tessler, một nhà trị liệu tài chính và tác giả cuốn sách “Nghệ thuật kiếm tiền: Hướng dẫn thay đổi cuộc sống để đạt được hạnh phúc tài chính”, cho biết: “Chúng ta cần đối xử với tiền bạc giống như chúng ta đối xử với sức khỏe của mình. Chúng ta nên dành thời gian để chăm sóc tiền bạc của mình, giống như chúng ta dành thời gian để chăm sóc cơ thể của mình. Cần dành thời gian để giải quyết vấn đề tài chính của mình, giống như việc dành thời gian để đi khám bác sĩ thường xuyên. Điều này giúp chúng ta giữ cho tài chính của mình khỏe mạnh và hạnh phúc. “

Bà đã đưa ra khái niệm “money date” (Cuộc hẹn hò tài chính), đây là một buổi ‘hẹn hò’ với chính bạn hoặc với bạn đời của bạn để thảo luận về các vấn đề tài chính. Trong trường hợp bạn “hẹn hò tài chính” với chính mình, bạn có thể tập trung vào các hành động tức thời, chẳng hạn như lên kế hoạch tài chính, học cách sử dụng các ứng dụng quản lý và phát triển tài chính. Cuộc “hẹn hò tài chính” với bạn đời của bạn có thể là cả hai chia sẻ với nhau về những câu chuyện về tiền bạc và thảo luận về cách các bạn có thể tiết kiệm hoặc đầu tư cùng nhau.

Khám phá cách tâm trí và cơ thể của bạn phản ứng

Hãy chú ý đến cảm xúc và phản ứng của cơ thể khi nói về tiền bạc hoặc đưa ra quyết định tài chính. Chẳng hạn, bạn cảm thấy thế nào khi kiểm tra số dư tài khoản ngân hàng? Bạn thấy lo lắng, căng thẳng hay tự tin? Còn khi chia sẻ về chi phí/ giá cả của công ty mình với khách hàng mới thì sao? Bạn cảm thấy áp lực hay thoải mái? Bari nói: “Hãy cố gắng nâng cao khả năng nhận thức về những cảm xúc và các khuôn mẫu thói quen trong cơ thể và tâm trí của bạn”.

Nếu bạn có phản ứng thể chất trước các cuộc trò chuyện về tiền bạc, hãy thừa nhận và tìm hiểu rõ nguyên nhân. Chẳng hạn, nếu bạn cảm thấy lòng bàn tay đổ mồ hôi hoặc nhịp tim đập nhanh, hãy tự hỏi bản thân xem điều gì đang khiến bạn cảm thấy như vậy. Bạn có đang lo lắng về cách đối tác của mình sẽ phản ứng không? Bạn có cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ về tình hình tài chính của mình không? Việc kiểm tra cơ thể là một kỹ thuật giúp bạn nhận thức được cảm xúc của mình. Nó giúp bạn bước sang một bên và quan sát những gì đang diễn ra, thay vì bị cuốn theo cảm xúc của mình.

Các mẹo khác để giúp đối phó với nó

Căng thẳng tài chính có thể khiến bạn cảm thấy choáng ngợp và bất lực. Thay vì đóng băng trong sợ hãi, hãy cân nhắc các cách giảm bớt căng thẳng tài chính để kiểm soát tài chính cá nhân của bạn. Dưới đây là một số gợi ý:

• Nghĩ đến việc lập ngân sách gia đình: Việc ghi thu nhập và chi phí của bạn ra giấy sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình hình tài chính của mình và thực hiện các thay đổi cần thiết để tiết kiệm tiền.
• Quản lý các khoản nợ: Nợ là một trong những yếu tố lớn nhất gây căng thẳng tài chính. 
• Có kế hoạch tài chính thông minh: Điều này thực sự có thể giúp bạn tránh được nợ nần. Nếu bạn mang nợ, hãy lập kế hoạch trả nợ. Điều này sẽ giúp bạn kiểm soát được khoản nợ của mình.
• Tạo một quỹ khẩn cấp: Có một quỹ khẩn cấp có thể giúp bạn yên tâm hơn. Chiến lược này cho bạn biết rằng bạn có đủ tiền để thanh toán các hóa đơn trong trường hợp khẩn cấp.

Đối phó với sự lo âu

• Loại bỏ sự xấu hổ về tài chính. Đừng so sánh lối sống hoặc chi tiêu của bạn với người khác, đặc biệt là trên mạng xã hội. Điều này chỉ nuôi dưỡng sự lo lắng về tiền bạc. Chi tiêu và tích lũy của cải không phải là một cuộc thi.

• Hãy xem xét kỹ tình huống xấu nhất. Mẹo này có tác dụng nghịch lý là làm giảm sự lo lắng của bạn. Đó là một hình thức trị liệu tiếp xúc (exposure therapy) có thể giúp bạn nhìn sự việc một cách tỉnh táo. Quan trọng nhất, bài tập này giúp bạn đối mặt trực tiếp với nỗi sợ hãi của mình. Căng thẳng tài chính thật ra có thể gây hại cho bạn nhiều hơn là vấn đề tiền bạc.

• Hãy dành thời gian nghỉ ngơi. Khi bạn lo lắng, tâm trí của bạn có thể quay cuồng ngoài tầm kiểm soát, và điều quan trọng là bạn phải nghỉ ngơi hoặc thư giãn tâm trí. Thực hiện một số hoạt động để khởi động trạng thái thư giãn rất quan trọng cho sức khỏe tinh thần của bạn. Ví dụ như đi dạo, nghe nhạc hoặc đọc sách. 

• Thực hành mindfulness. Mindfulness là tập trung vào hiện tại và chấp nhận những gì đang xảy ra. Hãy chú ý đến cảm xúc và suy nghĩ của bạn khi bạn cảm thấy lo lắng về tiền bạc. Hãy cố gắng không phán xét bản thân và chấp nhận cảm xúc của mình.

Tìm kiếm sự giúp đỡ

Giải quyết nỗi lo tài chính cần cả hành động bên ngoài và bên trong. Hành động bên ngoài bao gồm việc tạo ngân sách, giảm nợ và thuê các chuyên gia tài chính. Hành động bên trong có thể khó nắm bắt hơn. Bạn cũng có thể dành thời gian để suy ngẫm về cách bạn kiếm tiền và chi tiêu.

Đạt được các mục tiêu tài chính không chỉ là những con số trên bảng tính. Nó cũng liên quan đến cảm xúc, thái độ và suy nghĩ của bạn.

Bạn vẫn cảm thấy lo lắng về tiền bạc? Hãy cân nhắc đến việc học hoặc đọc thêm những kiến thức liên quan đến quản lý tài chính cá nhân. Bạn càng biết nhiều về cách quản lý tiền của mình thì càng có nhiều quyền kiểm soát tài chính của mình hơn. Cảm giác kiểm soát được tiền của mình sẽ giúp bạn giảm bớt căng thẳng.

Theo Exploring Your Mind
Biên dịch: Thạc sĩ Tâm lý học Ôn Bích Ngọc
Biên tập: AGATE