26/01/2025
Khám phá sự khác biệt tinh tế giữa lòng thấu cảm và lòng trắc ẩn để xây dựng những kết nối ý nghĩa hơn.
Ý chính trong bài:
Lòng trắc ẩn và thấu cảm là hai khái niệm gần nghĩa nhau. Dù đôi khi được dùng thay thế cho nhau, nhưng thực chất chúng có những ý nghĩa riêng biệt.
Thấu cảm là khi ta đặt mình vào vị trí của người khác để cảm nhận những gì họ đang trải qua. Còn trắc ẩn là khi ta nhận ra cảm xúc của người khác và muốn giúp đỡ họ.
Bài viết này bàn về giá trị của lòng trắc ẩn và thấu cảm, sự khác biệt giữa chúng, và cách chúng ta có thể xây dựng các mối quan hệ hiệu quả hơn sau khi đã hiểu rõ những khác biệt này.
Đặc điểm của lòng trắc ẩn và lòng thấu cảm
Tuy có quan hệ mật thiết với nhau, nhưng thấu cảm và trắc ẩn không giống nhau hoàn toàn. Mặc dù cả hai đều liên quan đến những phản hồi trước cảm xúc của người khác, nhưng chúng có sự khác biệt về trọng tâm.
Thấu cảm là khi ta nhận thức được cảm xúc của người khác và cố gắng cảm nhận những cảm xúc đó từ góc nhìn của họ. Còn trắc ẩn là khi ta mong muốn hành động để giúp đỡ người khác.
Lòng trắc ẩn thường bao gồm những đặc điểm và hành vi sau:
Tuy khác nhau, nhưng lòng trắc ẩn và thấu cảm đều đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và duy trì các mối quan hệ giữa các cá nhân.
Sự khác biệt giữa trắc ẩn và thấu cảm
Lòng trắc ẩn và thấu cảm khác nhau ở ý nghĩa, cảm xúc mà chúng gợi lên và hành vi mà chúng thúc đẩy.
Ý nghĩa
Thấu cảm là khả năng hiểu được cảm xúc của người khác. Nó có nghĩa là bạn có thể đặt mình vào hoàn cảnh của người khác và cảm nhận những gì họ đang cảm thấy. Còn trắc ẩn là khi bạn cảm thấy đồng cảm, quan tâm hoặc thương xót cho những gì người khác đang trải qua.
Đáp ứng cảm xúc
Lòng trắc ẩn và thấu cảm cũng khác nhau ở kiểu phản ứng cảm xúc mà chúng gợi lên. Nếu thấu cảm khơi lên sự thấu hiểu, thì trắc ẩn thường khơi gợi cảm giác quan tâm, lo lắng hoặc đồng cảm.
Bạn có thể quan tâm đến hoàn cảnh của một người nào đó và muốn giúp đỡ họ, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn hiểu được những gì họ đang trải qua.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thấu cảm và trắc ẩn thường xuất hiện cùng nhau. Thấu cảm thường là “chất xúc tác” cho lòng trắc ẩn. Khi thấu cảm với ai đó, bạn có thể cảm thấy thương cảm và muốn giúp đỡ họ.
Tác động
Lòng trắc ẩn thường dựa trên hành động, trong khi thấu cảm bắt nguồn từ cảm xúc. Vì trắc ẩn đi đôi với hành động, mọi người thường dễ cảm thấy được những nỗ lực của mình là có ích.
Dù lòng thấu cảm cũng quan trọng nhưng đôi khi nó có thể khiến ta cảm thấy kiệt quệ. Việc liên tục cảm nhận những cảm xúc của người khác có thể khiến ta choáng ngợp, và vì thấu cảm không nhất thiết phải đi kèm với hành động giúp đỡ, nên ta có thể cảm thấy bất lực hoặc vô vọng. Ngoài việc gây ra những cảm xúc không dễ chịu cho bản thân, thấu cảm đôi khi còn khiến ta cảm thấy tội lỗi hoặc có những hành vi né tránh, bao gồm cả việc thu rút và xa lánh mọi người.
Nghiên cứu cũng cho thấy rằng, mọi người thường dễ đồng cảm với những người mà họ có sự kết nối. Đó có thể là những người họ quen biết hoặc những người có điểm gì đó tương đồng với họ.
Mặt khác, lòng trắc ẩn là điều mà ta có thể dành cho người khác nhưng không nhất thiết phải có sự kết nối với hoàn cảnh của người đó.
Lòng trắc ẩn | Lòng thấu cảm |
Bao gồm sự đồng cảm và quan tâm đến người đang đau khổDẫn đến hành động và những hành vi giúp đỡCó thể khơi gợi những cảm xúc tích cựcTạo động lực hướng đến những hành vi có ích cho xã hộiPhản ứng vị tha trước những đau khổ của người khác | Cảm nhận được những cảm xúc của người khácDẫn đến sự thấu hiểuCó thể khơi gợi những cảm xúc tiêu cựcĐôi khi khiến ta có những hành vi thu rút, né tránhĐáp ứng cảm xúc trước những đau khổ của người khác |
Điểm giống nhau giữa lòng trắc ẩn và thấu cảm
Cả lòng trắc ẩn và thấu cảm đôi khi đều có thể khiến ta cảm thấy quá tải, nhất là khi ta phải đối mặt với những tình huống đòi hỏi những điều này trong thời gian dài. Đối với thấu cảm, ta có thể bị kiệt sức, một dạng mệt mỏi do thường phải tiếp xúc với căng thẳng về cảm xúc, thể lý hoặc tinh thần trong thời gian dài. Nó có thể khiến ta cạn kiệt năng lượng và không còn khả năng thấu cảm với người khác.
“Kiệt sức thường diễn ra từ từ, khiến ta cảm thấy mệt mỏi về thể chất, tinh thần và cảm xúc sau một thời gian dài bị stress”, Stone cho biết.
Lòng trắc ẩn có thể dẫn đến một dạng kiệt sức được gọi là mệt mỏi vì lòng trắc ẩn. Sự mệt mỏi cả về thể chất lẫn tinh thần này, khiến khả năng đồng cảm của ta bị giảm đi, gia tăng sự hoài nghi, xa cách, chai lì cảm xúc và thờ ơ với mọi thứ.
Những người làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, thường xuyên phải tiếp xúc với nỗi đau của người khác, chẳng hạn như y tá, nhân viên cứu hộ và nhà trị liệu tâm lý, là những người dễ bị mệt mỏi vì lòng trắc ẩn.
Miriam Stone đã nói rằng: Khi việc cho đi/ quan tâm/ ở bên người khác khiến bạn cảm thấy bực bội, căng thẳng và lo lắng nhiều – đến mức bạn khó lòng cảm thấy thấu cảm và trắc ẩn như lúc đầu – thì có khả năng bạn đang bị mệt mỏi vì lòng trắc ẩn.
Để tránh điều này, hãy quan tâm đến cảm xúc của bản thân. Nếu bạn nhận thấy mình đang khó lòng thấu cảm hay trắc ẩn, hoặc cảm thấy quá sức, hãy lùi lại một bước. Luôn nhớ rằng, sức khỏe tinh thần của bạn cũng rất quan trọng, và bạn không thể giúp đỡ người khác nếu không biết tự chăm sóc chính mình.
Minh hoạ về lòng trắc ẩn và lòng thấu cảm
Ví dụ về lòng trắc ẩn
Ví dụ về lòng thấu cảm
Làm sao để biến sự thấu cảm thành trắc ẩn?
Lòng trắc ẩn và thấu cảm có thể được xếp trên một phổ liên tục cùng với sự đồng cảm (sympathy). Sự đồng cảm tập trung vào suy nghĩ; thấu cảm thì có thêm cảm xúc; và lòng trắc ẩn bao gồm cả suy nghĩ, cảm xúc và hành động. Ta có thể biến thấu cảm thành lòng trắc ẩn bằng cách chủ động chuyển hóa cảm xúc của mình thành những hành động có ích cho xã hội:
Thể hiện sự thấu cảm hoặc lòng trắc ẩn không có nghĩa là bạn phải có trách nhiệm giải quyết vấn đề của bất kỳ ai. Thay vào đó, hãy giúp đỡ họ bằng những việc trong khả năng của mình, dù là nhỏ bé, để xoa dịu nỗi đau của họ. Khi bạn chủ động giúp đỡ người khác, những cảm xúc tiêu cực mà bạn cảm nhận được khi thấu cảm với họ sẽ dần được chuyển hoá thành những cảm xúc tích cực mà lòng trắc ẩn mang lại.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, con người có thể học cách để sống vị tha hơn, và chỉ cần qua những khóa học ngắn hạn về lòng trắc ẩn, chúng ta đã có thể tăng cường những hành động giúp đỡ người khác.
Chăm sóc bản thân như thế nào để có thể duy trì lòng trắc ẩn và thấu cảm lành mạnh?
Thường xuyên tiếp xúc với nỗi đau và mất mát của người khác trong thời gian dài có thể khiến ta kiệt sức (compassion fatigue). Trong những trường hợp này, điều quan trọng là ta cần lùi lại một bước và chăm sóc bản thân. Stone khuyên rằng:
Miriam Stone chia sẻ: Điều quan trọng là phải nhận ra khi nào bạn đang bị quá tải về mặt cảm xúc và đang gánh vác quá nhiều trách nhiệm. Nhờ đó, bạn mới có thể lùi lại một bước, thiết lập những ranh giới lành mạnh và dành thời gian chăm sóc sức khỏe thể chất, tinh thần cũng như cảm xúc của chính mình.
Tác giả: Kendra Cherry, MSEd
Biên dịch: Đào Thị Nguyên Hoàng – Thạc sĩ Tâm lý học
Biên tập: AGATE
Theo Verywell Mind
Bình luận (0)