Ý chính trong bài:

• Kiên định là một phong cách giao tiếp cân bằng nhằm thúc đẩy sự tự tin và các tương tác tích cực.
• Kiểu giao tiếp quá cam chịu có thể dẫn tới cảm giác bị lợi dụng, thiếu sự công nhận và giảm sự tự tin. Giao tiếp quá hung hăng có thể làm căng thẳng các mối quan hệ và khiến người khác không tôn trọng. 
• Có thể luyện tập để phát triển kiểu giao tiếp kiên định bằng cách: luyện tập sự tự nhận thức, giao tiếp rõ ràng; biết bày tỏ quan điểm, thể hiện nhu cầu và tôn trọng người khác.

Giao tiếp kiên định là gì? 

Nói lời kiên định là một cách thức giao tiếp lành mạnh. Đó là khả năng nói lên suy nghĩ của bản thân một cách tôn trọng và chân thành. Hàng ngày, chúng ta đều gặp phải những tình huống mà việc biết cách giao tiếp kiên định có thể giúp ích cho chúng ta, chẳng hạn: mời ai đó hẹn hò, nhờ giáo viên giải đáp thắc mắc hoặc làm tốt trong một cuộc phỏng vấn xin việc.

Không phải ai cũng được sinh ra với khả năng giao tiếp kiên định. Một số người giao tiếp theo cách quá cam chịu. Số khác lại có cách giao tiếp quá hung hăng. Giao tiếp kiên định là sự cân bằng giữa hai điều trên.

Đây là những dấu hiệu khi bạn có kiểu giao tiếp kiên định:

• Bạn có thể đưa ra ý kiến hoặc nói lên cảm nhận của mình. 
• Bạn có thể bày tỏ mong muốn hoặc nhu cầu của bản thân. 
• Bạn có thể thể hiện sự không đồng ý nhưng vẫn tôn trọng người đối diện.
• Bạn có thể tự đưa ra những ý tưởng hoặc đề xuất của mình.
• Bạn có thể nói lời từ chối mà không cảm thấy tội lỗi. 
• Bạn có thể lên tiếng ủng hộ cho người khác.

Tại sao sự kiên định lại quan trọng?

Kiểu giao tiếp kiên định có thể giúp chúng ta làm những điều chúng ta muốn làm. Không những thế, sự kiên định thể hiện chúng ta tôn trọng bản thân và tôn trọng cả người khác.

Những người nói chuyện một cách kiên định cho thấy rằng họ tin tưởng vào chính mình. Họ không quá rụt rè và cũng không quá tự đề cao. Họ biết rằng cảm xúc và và suy nghĩ của họ có giá trị. Họ tự tin về bản thân mình.

Những người kiên định có xu hướng dễ kết bạn hơn. Họ giao tiếp theo cách tôn trọng nhu cầu của người khác cũng như của riêng họ. Họ có xu hướng giải quyết xung đột và bất đồng ý kiến tốt hơn. Những người cho đi sự tôn trọng sẽ nhận lại được sự tôn trọng.

Thế nào là giao tiếp quá cam chịu? Quá hung hăng? Hay kiên định?

Làm sao bạn biết mình ở vị trí nào trong thang đo kiên định? Dưới đây là một số ví dụ:

Phương có kiểu giao tiếp quá cam chịu. Khi đi cùng bạn bè, nếu được hỏi muốn ăn gì, Phương thường sẽ trả lời: “Mình sao cũng được, mọi người cứ chọn đi”. Thường để người khác quyết định, nhưng Phương lại thấy tiếc vì không nói lên điều mình muốn vì có nhiều món bạn không thích ăn. Phương cũng thấy khó chịu khi cảm thấy bạn đang nói hết phần mình. Nhưng khi cố gắng lên tiếng để hoà vào câu chuyện, Phương lại rụt rè lí nhỉ, nên người khác không để ý và vô tình phớt lờ bạn.

An có kiểu giao tiếp quá hung hăng. An không gặp khó khăn gì khi nói ra suy nghĩ của mình. Nhưng bạn ấy thể hiện ra như thế nào? Ồn ào và ngoan cố. An luôn muốn chiếm thế thượng phong trong các cuộc chuyện trò, bạn thường ngắt lời, và hiếm khi chịu lắng nghe. Khi không đồng ý với ai đó, An sẽ phản ứng ra mặt, thường là chê bai hoặc mỉa mai.

Bình có kiểu giao tiếp kiên định. Khi được ai hỏi ý kiến, Bình sẽ chia sẻ quan điểm một cách thành thật. Nếu khác quan điểm, bạn ấy vẫn sẽ quan tâm, lắng nghe và phản hồi theo một cách không hạ thấp hoặc cố tình làm bạn tổn thương. Đối phương vẫn sẽ cảm thấy quan điểm của mình được tôn trọng.

Vấn đề của việc quá cam chịu

Những người hành động quá cam chịu thường cảm thấy bị lợi dụng. Họ có thể bắt đầu cảm thấy bị tổn thương, tức giận hoặc bực bội.

Khi bạn không chia sẻ hết những suy nghĩ và cảm nhận của mình, những người khác sẽ không thể thật sự biết hoặc hiểu bạn. Họ sẽ không thể hưởng lợi từ những đóng góp và ý tưởng của bạn.

Nếu bạn bắt đầu cảm thấy rằng ý kiến hoặc cảm xúc của mình không được ghi nhận, điều này có thể làm giảm sự tự tin và cướp đi cơ hội nhận được sự công nhận cũng như phản hồi tích cực cho những ý tưởng hay của bạn. Thậm chí nó còn có thể dẫn đến cảm giác buồn bã, phiền muộn kéo dài.

Vấn đề của việc quá hung hăng

Những người thuộc kiểu giao tiếp quá hung hăng có thể khó giữ được bạn bè. Họ có thể chiếm ưu thế trong các cuộc trò chuyện hoặc đưa ra ý kiến quá quyết liệt và mạnh mẽ, đến mức người khác cảm thấy bị coi thường hoặc không được tôn trọng.

Những người có phong cách hung hăng có thể khiến người khác làm theo cách của họ, nhưng trong nhiều trường hợp họ sẽ bị từ chối, hoặc bị ghét bỏ. Họ thường đánh mất sự tôn trọng của người khác.

Tại sao không phải ai cũng nói được lời kiên định? 

Tính cách ảnh hưởng một phần đến điều này. Một phần khác đến từ những thói quen và những trải nghiệm. Nhưng chúng ta cũng có thể trở nên kiên định, cam chịu hay hung hăng trong giao tiếp do ảnh hưởng từ những người khác, đặc biệt là những người nuôi dưỡng mình. 

Dưới đây là một số điều có thể khiến một người hành xử quá cam chịu: 

• Thiếu sự tin tưởng vào bản thân hoặc những quan điểm của chính họ;
• Lo lắng quá mức về việc phải làm hài lòng hoặc được người khác yêu thích;
• Lo lắng rằng người khác sẽ phản đối hoặc từ chối quan điểm và ý kiến của họ;
• Nhạy cảm với sự phê bình hoặc bị tổn thương bởi những trải nghiệm quan điểm cá nhân bị phớt lờ hoặc từ chối trong quá khứ;
• Chưa phát triển được kỹ năng giao tiếp kiên định.

Những điều có thể khiến một người hành xử quá hung hăng: 

• Tự kiêu;
• Tập trung quá nhiều vào việc thỏa mãn nhu cầu của bản thân và ý kiến của bản thân;
• Chưa biết cách tôn trọng hoặc suy xét quan điểm và nhu cầu của người khác;
• Chưa có kỹ năng lắng nghe hoặc đón nhận đóng góp của người khác.

Những điều có thể giúp chúng ta hành xử kiên định:

• Tự tin;
• Tin rằng quan điểm, ý kiến và cảm xúc của bản thân có giá trị và chúng ta có quyền bộc lộ mình;
• Rèn luyện sức bền tinh thần (resilience – khả năng nhanh chóng lấy lại phong độ sau khi bị chỉ trích, từ chối hoặc thất bại); 
• Tôn trọng sở thích và nhu cầu của người khác;
• Có những hình mẫu về sự kiên định để noi theo;
• Biết rằng ý kiến cá nhân của mình được chào đón hoặc sự kiên định của mình từng được ghi nhận.

Cách để giao tiếp kiên định hơn

Vấn đề của việc giao tiếp kiên định nằm ở chỗ sự luyện tập các kỹ năng giao tiếp nhất định và sự tôi luyện một nội tâm vững vàng. 

Một số người giao tiếp kiên định từ trong bản năng. Một số khác thì cần luyện tập. Nhưng tất cả chúng ta đều có thể cải thiện điều này. 

Dưới đây là một số cách: 

Hãy bắt đầu bằng việc xem xét phong cách giao tiếp nào (kiên định, cam chịu hay hung hăng) gần giống bạn nhất. Sau đó hãy quyết định xem bạn cần luyện tập để trở nên bớt cam chịu, bớt hung hăng, hay chỉ đơn giản là luyện tập để phát huy thêm sự kiên định sẵn có.

Cách để giảm sự cam chịu và giao tiếp kiên định hơn: 

• Tập trung vào điều bạn nghĩ, cảm nhận, mong muốn và yêu thích. Bạn cần ý thức được những điều này trước khi bạn chia sẻ chúng với những người khác. 

• Lưu ý rằng, nếu bạn nói “Tôi không biết”, “Tôi không quan tâm” hoặc “Điều đó không quan trọng” khi người khác hỏi rằng bạn muốn như thế nào: Hãy dừng lại. Luyện tập nói điều mình muốn, đặc biệt là về những điều “không quan trọng”. Ví dụ như có ai đó hỏi rằng “Bạn muốn mí ý hay cơm sườn cho bữa trưa?” bạn có thể trả lời đơn giản rằng “Tôi thích mì ý hơn, cảm ơn bạn.”

• Luyện tập yêu cầu một điều gì đó: Ví dụ “Bạn có thể đưa giùm tôi cái muỗng được không?”; “Tôi cần một cây bút, có ai dư một cây bút không?”; “Bạn giữ chỗ cho tôi được không?”. Điều này giúp xây dựng kỹ năng và sự tự tin cho những lúc bạn cần yêu cầu những điều quan trọng hơn. 

• Nói lên ý kiến của mình: ví dụ bạn có thể chia sẻ cho mọi người rằng bạn thích hay ghét một bộ phim nào đó và giải thích vì sao. 

• Luyện tập sử dụng mệnh đề “Tôi” như: “Tôi thích…”; “Tôi muốn…”; hoặc “Tôi cảm thấy…”

• Tìm một ai đó có phong cách giao tiếp kiên định (không quá cam chịu và cũng không quá hung hăng). Hãy thử bắt chước những điểm bạn thích trong cách giao tiếp của họ.

• Tự nhắc nhở bản thân rằng ý kiến và quan điểm của mình cũng quan trọng như những người khác. Suy nghĩ này sẽ giúp bạn trở nên kiên định. Sự kiên định bắt đầu từ thái độ tôn trọng bản thân từ bên trong như cách bạn tôn trọng người khác. 

Để trở nên bớt hung hăng và giao tiếp kiên định hơn:

• Thử để người khác nói trước.

• Chú ý những lúc bạn ngắt lời người khác. Kiểm soát bản thân và nói: “Oh, tôi xin lỗi, mời bạn tiếp tục!” và để người khác nói hết ý. 

• Hỏi ý kiến của người khác và lắng nghe câu trả lời.

• Khi bạn bất đồng quan điểm, hãy cố gắng không hạ giá trị quan điểm của người khác. Ví dụ như thay vì nói “Đó là một ý kiến tệ” thì hãy thử “Tôi không thật sự thích ý kiến đó. Tôi có ý thế này…” Hoặc thay vì nói rằng: “Anh ta là một tên dở hơi.” thì hãy thử: “Anh ta có vẻ thiếu tinh tế.”. 

• Tìm một ai đó có phong cách giao tiếp kiên định (không quá cam chịu và không quá hung hăng). Hãy thử bắt chước theo họ.

Ngay cả những người đã có thể giao tiếp kiên định một cách tự nhiên cũng có thể cải thiện và nâng cao kỹ năng này. Bằng cách: 

• Tìm một hình mẫu có phong cách kiên định và thử bắt chước theo những điều hay của người đó. (Bạn sẽ nhận thấy chúng tôi cũng gợi ý cách này với những người có phong cách giao tiếp quá cam chịu hoặc quá hung hăng. Đó là vì chúng ta không ngừng học hỏi!)

• Để ý xem bạn thể hiện sự kiên định của mình thoải mái nhất trong những tình huống nào. Mọi người cư xử khác nhau trong những tình huống khác nhau. Nhiều người nhận thấy rằng họ có thể dễ dàng nói lời kiên định trong một số trường hợp nhất định (như với bạn bè) nhưng sẽ khó hơn trong những tình huống khác (với giáo viên, những người có quyền uy hơn hoặc những người mới gặp). Trong những tình huống khó khăn đó, hãy thử nghĩ rằng “Mình sẽ nói gì nếu đây là những người bạn thân của mình?”.

Khi bạn nói chuyện một cách kiên định, bạn đang thể hiện rằng bạn tin tưởng chính mình. Xây dựng khả năng kiên định là một trong những bước để trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân, trở thành hình mẫu mà bạn mong muốn. 

Theo TeensHealth
Biên dịch: Bùi Hoàng
Biên tập: AGATE