26/01/2025
Sự tử tế đích thực bắt đầu từ việc đối xử tốt với chính mình.
Ý chính trong bài:
Nhiều người trong chúng ta hiểu sai về bản chất của sự tử tế (kindness) đúng nghĩa. Do đó, chúng ta rất dễ rơi vào tình trạng gắng sức quá mức – và không thể thực sự cho đi khi chính bản thân mình đang cạn kiệt. Hiểu được khoa học về “sự tử tế” sẽ giúp “chiếc cốc” của chúng ta và của người khác luôn tràn đầy.
Lòng tốt là một hành vi hướng xã hội bắt nguồn từ sự đồng cảm và quan tâm. Các hành động tử tế – dù là giúp đỡ, làm tình nguyện hay đơn giản là lắng nghe – giải phóng serotonin và oxytocin vào não bộ, khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn và gắn kết hơn.
Lòng tốt không chỉ giúp chúng ta cảm thấy tốt hơn về mặt cảm xúc; mà còn mang lại lợi ích cho sức khỏe thể chất của chúng ta. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, lòng tốt cải thiện sức khỏe của con người. Một nhóm các nhà nghiên cứu đã theo dõi 313 phụ nữ trong 30 năm và phát hiện ra rằng, trong số những người không tham gia hoạt động tình nguyện, có đến 53% mắc phải các căn bệnh nghiêm trọng, trong khi tỷ lệ này ở nhóm người có tham gia hoạt động tình nguyện chỉ là 39%. Một nghiên cứu khác từ Đại học California (Berkeley) đã khảo sát 2.025 cư dân trên 55 tuổi: Kết quả cho thấy những người tham gia hoạt động tình nguyện cho hai tổ chức trở lên có nguy cơ tử vong thấp hơn 63%. Mặc dù những lợi ích này thường được gắn liền với việc giúp đỡ người khác, nhưng chúng ta cũng nhận được những lợi ích tương tự khi đối xử tốt với chính mình.
Đối xử tốt với bản thân: Nền tảng cho sự tử tế với người khác
Nghiên cứu ngày càng chỉ ra rằng lòng trắc ẩn đối với bản thân là điều cần thiết để tử tế với người khác. Tiến sĩ Kristin Neff, một nhà nghiên cứu về lòng tự trắc ẩn (self-compassion) nhấn mạnh rằng, lòng tốt với chính mình giúp nuôi dưỡng khả năng phục hồi và sự khỏe mạnh về cảm xúc. Khi chúng ta đối xử với bản thân bằng lòng trắc ẩn và sự thấu hiểu như với một người bạn, các triệu chứng lo âu sẽ được thuyên giảm, đồng thời khả năng phục hồi sau khó khăn của chúng ta cũng được nâng cao. Lòng tốt với bản thân không phải là sự nuông chiều – nó thực sự cần thiết.
Thực hành lòng tự trắc ẩn cũng giúp điều chỉnh cảm xúc và giảm thiểu những suy nghĩ tự chỉ trích. Nghiên cứu từ Đại học Exeter và Oxford cho thấy, các bài tập nuôi dưỡng lòng tốt với chính mình, chẳng hạn như mindfulness (chánh niệm), giúp điều hòa cảm xúc hiệu quả hơn và làm dịu nhịp tim, giúp chúng ta dễ dàng kết nối với người khác bằng sự quan tâm chân thành hơn. Bằng cách nạp lại năng lượng cảm xúc, chúng ta đảm bảo rằng lòng tốt dành cho người khác sẽ bền vững và ta không cảm thấy kiệt sức.
Làm thế nào để làm được điều đó? Khoa học về lòng tốt cho thấy rằng việc thiết lập ranh giới, truyền đạt nhu cầu của bản thân một cách kiên định và bảo vệ bản thân khỏi sự lợi dụng sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho lòng tốt đích thực đối với người khác.
1. Lòng tốt đồng nghĩa với việc thiết lập ranh giới
Một trong những khía cạnh bị hiểu lầm nhiều nhất của lòng tốt là sự cần thiết của việc thiết lập ranh giới. Bảo vệ năng lượng của bạn không phải là ích kỷ; đó là điều cần thiết cho sức khỏe cảm xúc của chúng ta. Ranh giới giúp ta ưu tiên những nhu cầu của bản thân, phòng tránh tình trạng kiệt sức và bực bội, khó chịu.
Ví dụ, theo một nghiên cứu với hơn 400 cặp cha mẹ và thanh thiếu niên, cha mẹ khi bị kiệt sức sẽ khó mà hiểu được cảm xúc của con mình và lý do đằng sau những cảm xúc ấy. Điều này khiến việc kết nối tình cảm với con cái trở nên khó khăn hơn. Sự thiếu kết nối này sau đó có thể dẫn đến việc con ít có khả năng thể hiện lòng tốt với người khác. Bằng cách thiết lập ranh giới, cha mẹ có thể giảm bớt tình trạng kiệt sức đồng thời làm gương về lòng tự trắc ẩn – tất cả những điều này có thể truyền cảm hứng cho con biết cách thể hiện lòng tốt và sự đồng cảm hơn với người khác.
Những nghiên cứu này cho thấy tình trạng kiệt sức của mỗi cá nhân, bất kể họ có con cái hay chưa, đều ảnh hưởng đến khả năng kết nối với những người xung quanh (như người yêu/vợ/chồng, bạn bè, hay người thân trong gia đình). Do đó, việc thiết lập ranh giới cho phép chúng ta ngăn ngừa tình trạng kiệt sức và kết nối sâu sắc hơn với chính mình và với người khác.
2. Bày tỏ nhu cầu một cách kiên định chính là hành động thể hiện sự tử tế
Sự kiên định, thường bị nhầm lẫn với sự hung hăng, đôi khi có thể gây cảm giác lấn lướt hoặc gây hấn, nhưng nó là một hình thức mạnh mẽ của lòng tốt. Sự kiên định đảm bảo rằng nhu cầu của chúng ta được đáp ứng trong khi vẫn duy trì sự tôn trọng đối với người khác. Cam kết giao tiếp cởi mở, trung thực và hiệu quả giúp giảm thiểu hiểu lầm, nuôi dưỡng các kết nối lành mạnh hơn.
Điều quan trọng là hãy bày tỏ nhu cầu của bạn một cách nhẹ nhàng, thậm chí có thể pha chút hài hước. Ví dụ, trong một nghiên cứu, các cặp đôi bắt đầu cuộc trò chuyện với ít cảm xúc tiêu cực (chán ghét, phòng thủ và giận dữ) và nhiều cảm xúc tích cực hơn (yêu thương, thấu hiểu và hài hước) trong ba phút đầu tiên của cuộc trò chuyện có khả năng duy trì hôn nhân cao hơn. Khi ta bày tỏ về một vấn đề theo cách nhẹ nhàng và thấu cảm, như nói về một mối quan tâm chung thay vì chỉ trích gay gắt đối phương, họ sẽ dễ dàng đón nhận hơn. Cách giao tiếp này, hoàn toàn không phải là ích kỷ, mà ngược lại, nó giúp củng cố nền tảng tôn trọng lẫn nhau trong tất cả các loại mối quan hệ.
Mô hình giao tiếp trắc ẩn (Nonviolent communication model) của Marshall Rosenberg cũng nhấn mạnh việc cân bằng giữa sự thấu cảm và sự chân thành, nhằm mục đích tạo ra cuộc đối thoại giúp xây dựng sự thấu hiểu. Chẳng hạn như, Dự án Freedom Project, áp dụng phương pháp giao tiếp trắc ẩn trong nhà tù. Trong một nghiên cứu với hơn 1.300 phạm nhân được huấn luyện về giao tiếp trắc ẩn và (mindfulness) chánh niệm, kết quả cho thấy việc đào tạo này đã giúp giảm tỷ lệ tái phạm. Hơn nữa, những người được huấn luyện cũng có khả năng nhận biết và bày tỏ cảm xúc của mình tốt hơn, chịu trách nhiệm về cảm xúc của bản thân và thể hiện sự thấu cảm – qua đó cải thiện đáng kể lòng trắc ẩn với chính mình. Sự gia tăng lòng tự trắc ẩn khiến họ có khả năng thể hiện lòng tốt và sự thấu cảm tốt hơn với người khác, nuôi dưỡng các mối quan hệ lành mạnh hơn và giảm xung đột.
3. Tốt bụng đúng nơi đúng lúc
Có một ranh giới mong manh giữa lòng tốt và việc cho phép người khác lợi dụng lòng tốt của chúng ta. Việc thường xuyên cố gắng làm hài lòng người khác có thể dẫn đến kiệt sức, làm giảm khả năng tử tế một cách chân thành của một người. Theo nhà tâm lý học Debbie Sorenson, những người làm hài lòng người khác (people-pleasers) có nguy cơ bị kiệt sức cao hơn người bình thường, khiến họ khó có được sự thấu cảm chân thành với người khác.
Tốt bụng đúng nơi đúng lúc – đấu tranh cho sự công bằng nhưng vẫn giữ thái độ tôn trọng – đảm bảo rằng các mối quan hệ được duy trì một cách công bằng. Việc giải quyết những hành vi đối xử bất công một cách tử tế nhưng cương quyết sẽ tạo ra tiêu chuẩn cho sự tôn trọng, mang lại lợi ích lâu dài cho tất cả các bên.
Các bước thiết thực để tử tế với chính mình
Để nuôi dưỡng lòng tốt trong cuộc sống, hãy bắt đầu bằng lòng trắc ẩn đối với chính mình, bằng cách trân quý những phần bị tổn thương của chính bạn và học cách chấp nhận chúng. Các phương pháp thực hành dựa trên bằng chứng khoa học, như thiền tâm từ (loving-kindness meditation), giúp chúng ta nuôi dưỡng những cảm xúc yêu thương, sự tử tế và sự chấp nhận vô điều kiện. Điều quan trọng là, thiền tâm từ bắt đầu bằng việc hướng lòng tốt đến chính bạn trước tiên. Thông qua thực hành, bạn thừa nhận và nói chuyện một cách yêu thương với từng phần của chính mình và sau đó với người khác: tất cả những điều này có thể giúp bạn xác định giới hạn của mình và thiết lập những ranh giới; “nói không” khi cần thiết và bày tỏ nhu cầu của bản thân một cách rõ ràng, đồng thời vẫn thể hiện sự thấu hiểu và tôn trọng.
Cốt lõi của lòng tốt đích thực là tạo dựng một môi trường thấu hiểu và sẻ chia, bắt đầu từ chính bạn. Đối xử với bản thân bằng sự quan tâm và tôn trọng như cách bạn đối xử với người khác. Điều đó sẽ tạo nên nền tảng cho lòng tốt bền vững, cả bên trong lẫn bên ngoài. Khi chúng ta đón nhận lòng tốt này, ta sẽ xây dựng được những mối quan hệ lành mạnh hơn và góp phần tạo nên một thế giới giàu lòng trắc ẩn hơn.
Lần tới khi bạn nghĩ đến việc thể hiện lòng tốt, hãy bắt đầu với chính mình. Bạn không thể cho đi khi chính mình đang “cạn kiệt”, nhưng khi bạn “đủ đầy”, bạn có thể lan tỏa điều đó đến những người xung quanh.
Tác giả: Claudia-Santi F. Fernandes Ed.D., LPC
Biên dịch: Thạc sĩ Tâm lý học Đào Thị Nguyên Hoàng
Biên tập: AGATE
Theo Psychology Today
Bình luận (0)