“Tôi là ai?” – đó là câu hỏi mà chúng ta đều tự đặt ra cho chính mình vào một thời điểm nào đó trong đời, đặc biệt là những cột mốc quan trọng khiến chúng ta cảm thấy mọi thứ như bị đảo lộn và nghi ngờ về bản thân. Thực ra, vào những thời điểm đó, khám phá lại chính mình sẽ khởi động một quá trình phát triển bản thân có tác động đến cả cuộc đời bạn.

Câu hỏi đơn giản “Tôi là ai?” chính là khởi nguồn của mọi thứ. Rõ ràng câu hỏi này không hề dễ, và nó lại là điểm khởi đầu cho những câu hỏi phức tạp hơn trỗi lên. Tuy nhiên, đó là điểm khởi đầu dẫn đến các câu hỏi khác phức tạp hơn. Hơn nữa, tìm hiểu bản thân và phát triển tiềm năng của bạn sẽ cho bạn khả năng tìm ra câu trả lời.

Khám phá kho báu quý giá nhất: Chính bạn

Có rất nhiều nguồn tài liệu khảo liên quan đến nghệ thuật tìm hiểu bản thân và khám phá những gì bạn thực sự mong muốn. Dường như khi còn nhỏ, chúng ta thường hay nhận được câu hỏi: “Khi lớn lên con muốn làm nghề gì?”. Và thực tế là chúng ta cứ trả lời thôi, thậm chí còn không suy nghĩ sâu xa về nó. Chỉ là một câu hỏi phổ biến trong các gia đình, nhưng nó lại khiến ta “thấy” mình ở tương lai, tự xây dựng nên một hình ảnh về con người mà ta muốn trở thành.

Phạm vi bài viết không bàn đến lợi hại của kiểu giáo dục này. Điều quan trọng là, trẻ con được dạy tập trung vào tương lai, khi mà chúng còn thậm chí chưa biết mình là ai. Vậy, chúng ta hãy quay lại với câu hỏi: Bạn là ai?

Dù muốn hay không, con người bạn ít nhiều chịu ảnh hưởng hưởng bởi nền giáo dục và những tiêu chuẩn mà xã hội đặt ra. Tuy nhiên, nó hầu như không phản chiếu những gì bạn thực sự muốn. Và chẳng ai nói cho bạn điều đó cả. Do vậy, việc tìm hiểu bản thân trở thành một quá trình dang dở mà bạn có xu hướng gác lại để giải quyết sau. Thậm chí có thể bạn còn không xem xét đến việc đó.

Đi theo những định hướng sai lệch

Nhiều người có xu hướng đi theo truyền thống gia đình. Ví dụ, một người con gái chọn ngành y để trở thành bác sĩ như cha mình. Và cô ấy ngất xỉu trong ngày đầu tiên đứng cạnh bàn mổ. Trong sâu thẳm, đây không phải là điều cô ấy thực sự muốn lắm.

Chúng ta thường hay có những hình mẫu mà mình muốn hướng tới, như việc lựa chọn tiếp bước truyền thống gia đình. Điều đó hoàn toàn bình thường. Bạn nhìn thấy công việc của cha mẹ mình hàng ngày, bạn biết cuộc sống của họ đòi hỏi điều gì và bạn thấy điều mình có thể nhận được khi chọn con đường đó. Dễ dàng, phải không?

Thực tế thường không như vậy. Đó là bởi vì bạn không tự hỏi mình thực sự là ai và bạn thậm chí không cố gắng tìm hiểu chính mình. Cách bạn nghĩ, cách bạn cảm nhận, cách bạn nhìn thế giới xung quanh, cách bạn giao tiếp với mọi người, bạn mong đợi điều gì từ cuộc sống, từ bản thân và những người khác,… Thật vậy, tất cả trẻ em nên được giúp đỡ trên hành trình tự nhận thức. Bởi vì mỗi đứa trẻ cần khám phá ra rằng bản thân chúng là độc nhất.

“Một ngày nào đó, ở đâu đó – bất cứ đâu, chắc chắn, bạn sẽ tìm thấy chính mình, và điều đó, chỉ điều đó thôi, cũng có thể là giờ phút hạnh phúc nhất hoặc cay đắng nhất của cuộc đời bạn.”

-Pablo Neruda-

Điểm bắt đầu: khám phá chính mình

Thời điểm bạn đón nhận thử thách tìm hiểu chính mình là một khoảnh khắc rất đáng nhớ. Đó là lúc bạn quyết định thay đổi những gì bạn không thích, để khám phá những khả năng mới và phá bỏ một số rào cản mà trước đây bạn đã đặt ra.

Đa phần chúng ta sống bằng cơ chế “tự lái” (autopilot). Ta để cảm xúc đi qua mà không dừng lại lắng nghe, điều chỉnh, kết nối những cảm xúc này với câu chuyện bản thân mình. Khi bạn nhận thức được bản thân có vô vàn tiềm năng và cơ hội, bạn sẽ dễ dàng có động lực để khám phá bản thân hơn. Dù vậy, có thể bạn vẫn không biết bắt đầu từ đâu. Đây là điều bình thường và nó xảy ra với tất cả mọi người. Việc bạn cần làm là học cách tập trung vào bản thân và nỗ lực phát triển chính mình.

Tâm lý học và khai vấn (coaching), người đồng hành gần gũi nhất của bạn

Học cách hiểu bản thân và nỗ lực phát triển bản thân giống như hai mặt của một đồng xu. Từ đồng xu đó, bạn có thể “mua hạnh phúc cho mình” một cách hiệu quả. Tuy nhiên, làm điều đó một mình thường không dễ.

Hãy ở gần những người có thể giúp bạn trở nên tốt hơn, như câu nói nổi tiếng của Jim Rohn, “Bạn là trung bình cộng của năm người mà bạn dành nhiều thời gian nhất”. Bạn có thể xem xét nhờ đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc khai vấn (coach) có thực hành theo nền tảng tâm lý học tích cực (positive psychology).

Những câu hỏi khám phá bản thân

• Bạn là ai?
• Bạn giỏi trong lĩnh vực nào?
• Bạn cảm thấy thế nào?
• Ước mơ của bạn là gì?
• Bạn thích làm việc gì?

Từng bước một, đến một lúc nào đó, bạn sẽ nhận ra con người mới bên trong mình. Đó là cách vận hành của quá trình khám phá bản thân. Cũng trong hành trình đó, bạn dần nắm vững cách thức quản lý và tận hưởng thế giới cảm xúc của chính mình. Sao lại thế nhỉ? Đó là vì bạn đã có được nguồn tài nguyên của chính mình và hiểu được những điều mình cần cải thiện.