Ý chính trong bài:

• Bài viết giải đáp những thắc mắc thường gặp về oxytocin, từ vai trò của nó trong tình yêu, sinh sản đến tác động lên cảm xúc và hành vi.
• Tìm hiểu về mối liên hệ giữa oxytocin với dopamine và serotonin, cũng như ảnh hưởng của nó đối với tình mẫu tử, tình phụ tử và lòng chung thủy.
• Bài viết dựa trên nhiều nghiên cứu khoa học, cung cấp thông tin đáng tin cậy về lợi ích và tác dụng phụ của oxytocin.

Được mệnh danh là hormone “tình yêu” hay “hạnh phúc”, oxytocin có thể tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của bạn. Dưới đây là 12 tác động của oxytocin đến các mối quan hệ tình cảm, gia đình và xã hội của bạn:

1. Oxytocin liên quan thế nào đến tình yêu?

Nghiên cứu năm 2012 cho thấy các cặp đôi trong giai đoạn đầu của tình yêu lãng mạn có nồng độ oxytocin cao hơn đáng kể so với những người độc thân.

Nhưng oxytocin không chỉ liên quan đến tình yêu mới chớm nở. Nó còn được giải phóng trong quá trình hoạt động tình dục và có liên quan đến cường độ cực khoái.

Một nghiên cứu tổng quan năm 2013 đã tổng hợp tất cả các tác dụng có thể có của oxytocin trong việc cải thiện mối quan hệ, bao gồm:

• sự tin tưởng
• ánh nhìn trìu mến
• sự thấu cảm
• những ký ức tích cực về mối quan hệ
• sự chung thủy
• giao tiếp tích cực
• xử lý các tín hiệu gắn kết

2. Oxytocin chính xác là gì?

Oxytocin là một hormone hoạt động như chất dẫn truyền thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh sản.

Ở phụ nữ, hormone này kích thích quá trình chuyển dạ và tiết sữa. Ở nam giới, oxytocin hỗ trợ sự di chuyển của tinh trùng.

3. Cơ thể có tự sản xuất oxytocin không?

Oxytocin là một hormone tự nhiên. Nó được sản xuất bởi vùng dưới đồi – một vùng nhỏ nằm ở đáy não – và được giải phóng bởi tuyến yên gần đó.   

4. Mối liên hệ giữa oxytocin, dopamine và serotonin?

Oxytocin, dopamine và serotonin thường được gọi là các “hormone hạnh phúc”.

Khi bạn cảm thấy thu hút bởi một ai đó, não bộ sẽ giải phóng dopamine, nồng độ serotonin tăng lên và oxytocin được sản xuất. Sự kết hợp này mang lại cảm giác hưng phấn và tích cực.

5. Oxytocin ảnh hưởng tích cực đến cảm xúc như thế nào?

Một nghiên cứu tổng quan cho thấy oxytocin tác động tích cực đến các hành vi xã hội liên quan đến:

• sự thư giãn
• sự tin tưởng
• sự ổn định tâm lý nói chung

Hormone này cũng được chứng minh là làm giảm mức độ stress và lo lắng khi nó được giải phóng ở một số vùng não nhất định.

6. Oxytocin ảnh hưởng tích cực đến hành vi như thế nào?

Oxytocin giúp cơ thể thích ứng với nhiều tình huống cảm xúc và xã hội khác nhau.

Oxytocin dạng xịt mũi đã được chứng minh là tăng cường giao tiếp giữa các cặp đôi, đặc biệt là trong các cuộc tranh luận.

Nghiên cứu năm 2010 cũng cho thấy oxytocin dạng xịt mũi giúp người mắc chứng tự kỷ hiểu và phản ứng tốt hơn với các tín hiệu xã hội.

7. Mối quan hệ giữa oxytocin và tình mẫu tử?

Oxytocin đóng vai trò quan trọng trong tình mẫu tử.

Chuyển dạ

Hormone này kích thích các cơn co thắt tử cung, khởi động quá trình chuyển dạ. Nó giúp thúc đẩy quá trình này bằng cách tăng cường sản xuất các hormone liên quan. Sau khi sinh, nó giúp tử cung trở lại kích thước ban đầu.

Cho con bú

Khi em bé bú mẹ, việc này kích hoạt giải phóng oxytocin để báo hiệu cơ thể tiết sữa cho em bé.

Gắn kết

Các nghiên cứu trên người và động vật về tác động của oxytocin đối với mối quan hệ mẹ con cho thấy những bà mẹ có nồng độ oxytocin cao hơn thường thể hiện nhiều hành vi chăm sóc âu yếm, bao gồm:

• thường xuyên kiểm tra em bé
• vuốt ve, âu yếm
• hát hoặc nói chuyện với em bé một cách trìu mến
• chăm sóc vệ sinh cho bé

Một số nghiên cứu cho thấy những em bé nhận được sự chăm sóc này cũng tăng cường sản xuất oxytocin, khiến chúng tìm kiếm sự tiếp xúc nhiều hơn với mẹ, củng cố mối quan hệ giữa hai mẹ con.

Những tác động này không chỉ giới hạn ở mẹ ruột. Nghiên cứu năm 2014 phát hiện ra oxytocin có tác dụng tương tự ở mẹ nuôi và cha mẹ nuôi.

8. Oxytocin có tác động tương tự đến tình phụ tử không?

Có bằng chứng cho thấy vai trò làm cha cũng kích thích giải phóng oxytocin ở nam giới.

Nghiên cứu năm 2010 cho thấy các kiểu tương tác cụ thể giữa cha và con làm tăng nồng độ oxytocin. Những tương tác này bao gồm việc hướng sự chú ý của bé đến các đồ vật và khuyến khích bé khám phá.

9. Oxytocin có thực sự tác động đến sự chung thủy?

Mối liên hệ giữa oxytocin và sự chung thủy có thể được giải thích bằng khả năng của hormone này trong việc khiến nam giới cảm thấy bạn đời của mình hấp dẫn hơn những người phụ nữ khác.

Nghiên cứu năm 2012 cho thấy oxytocin có thể thúc đẩy nam giới giữ khoảng cách với những người phụ nữ hấp dẫn khác.

Điều này có thể là do tác động của oxytocin lên hệ thống phần thưởng của não bộ. Những tương tác xã hội hoặc tình dục với bạn đời có thể làm tăng nồng độ oxytocin, tạo ra một vòng lặp củng cố hành vi chung thủy.

Bạn càng dành nhiều thời gian với bạn đời, cơ thể càng sản xuất nhiều oxytocin; oxytocin càng nhiều, bạn càng khao khát bạn đời của mình.

Nghiên cứu trên động vật năm 2014 cho thấy, việc bổ sung oxytocin làm giảm hành vi không chung thủy, đặc biệt ở những con cái thích tương tác xã hội với bạn tình hơn là con đực lạ. Người ta cho rằng oxytocin làm giảm cảm giác mới mẻ khi tương tác với người lạ.

10. Tại sao oxytocin ảnh hưởng đến nam và nữ khác nhau?

Oxytocin tác động đến nam và nữ khác nhau, đặc biệt trong các tình huống xã hội.

Điều này có thể là do hormone này hoạt động khác nhau ở hạch hạnh nhân của nam và nữ – vùng não chịu trách nhiệm về cảm xúc, động lực và phần thưởng.

Ví dụ, oxytocin có thể là yếu tố ảnh hưởng đến cách nữ giới xác định ai nên kết bạn và cách duy trì những mối quan hệ đó. Hormone này cũng có thể đóng một vai trò trong cách nam giới xác định các mối quan hệ cạnh tranh và điều hướng phản ứng chiến đấu hay bỏ chạy.

11. Oxytocin ứng dụng trong y tế như thế nào?

Oxytocin có thể được tiêm để kích thích hoặc tăng cường các cơn co thắt tử cung trong quá trình chuyển dạ. Nó cũng được sử dụng để giảm chảy máu sau sinh hoặc sau khi phá thai.

Nghiên cứu năm 2017 cho thấy oxytocin có tiềm năng hỗ trợ điều trị chứng tự kỷ và các rối loạn phát triển, tâm thần khác gây suy giảm tương tác xã hội.

Việc nghiên cứu oxytocin như một phương pháp điều trị tiềm năng cho chứng trầm cảm sau sinh vẫn đang được tiến hành, mặc dù một số nghiên cứu cho thấy oxytocin tổng hợp có thể làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh và rối loạn lo âu.

Nghiên cứu về việc sử dụng oxytocin để điều trị các rối loạn do lạm dụng rượu và chất gây nghiện cũng đang tiếp tục.

12. Oxytocin có nhược điểm không?

Mặc dù oxytocin tăng cường sự gắn kết, nó cũng có thể khuyến khích sự thiên vị và thành kiến, dẫn đến sự hình thành các nhóm “bên trong” và “bên ngoài”.

Hormone này cũng liên quan đến cảm giác ghen tị và hành vi không trung thực. Cần có thêm nghiên cứu để hiểu rõ những tác động này.

Hiện vẫn chưa rõ tại sao tác dụng của oxytocin lại khác nhau ở mỗi người, hoặc ai có nguy cơ gặp tác dụng tiêu cực cao hơn. Điều này có thể phụ thuộc vào các yếu tố khác, chẳng hạn như các rối loạn tâm thần tiềm ẩn.

Kết luận

Mặc dù oxytocin đóng vai trò quan trọng trong nhiều trải nghiệm tích cực, ảnh hưởng của nó đến hành vi con người vẫn còn phức tạp. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về tiềm năng của hormone này.

Tác giả: Adrienne Santos-Longhurst
Biên dịch: Đào Thị Nguyên Hoàng – Thạc sĩ Tâm lý học
Biên tập: AGATE
Theo Healthline